Δευτέρα 19 Νοεμβρίου 2007

Η δράση του ΕΛΑ τη δεκαετία του ’80.


Ο Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας εμφανίζεται το 1974 και για περισσότερο από δύο δεκαετίες θα σημαδέψει με την δράση του την πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου. Γνήσιο τέκνο του αντιδικτατορικού αγώνα, η οργάνωση ιδρύεται σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία από μέλη αντιστασιακών οργανώσεων που ερμηνεύουν την έλευση Καραμανλή και την πτώση της χούντας ως μια ακόμη αλλαγή φρουράς στην εξουσία και τίποτε παραπάνω. Άλλωστε αυτή η εντύπωση που ήταν διάχυτη στους κόλπους της αριστεράς της εποχής, υιοθετήθηκε και από τον Ανδρέα Παπανδρέου τους πρώτους μήνες της μεταπολίτευσης.
Μετά από πολύωρες συζητήσεις και ζυμώσεις, που από τους δημοσιογράφους έπειτα από χρόνια θα πάρουν μυθικές διαστάσεις – η περίφημη συνάντηση της Πάρνηθας για παράδειγμα-, κάποιοι από τους θιασώτες της ένοπλης πάλης θα προχωρήσουν στην ίδρυση του Λαϊκού Επαναστατικού Αγώνα. Τους προηγούμενους και επόμενους μήνες της ίδρυσης του ΕΛΑ ξεπηδούν στους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης δεκάδες ένοπλες οργανώσεις μικρότερης όμως απήχησης και σαφώς επιχειρησιακής δυναμικής με εξαίρεση την Ε.Ο. 17 Νοέμβρη.
Ο ΕΛΑ πολλές φορές κατά τη διάρκεια της δράσης του θα χαρακτηριστεί η μητέρα των οργανώσεων αυτών στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες διαρρέουν στοιχεία για την ύπαρξη κοινού οπλισμού και αναπαράγουν συχνά τη θεωρία των συγκοινωνούντων δοχείων που προβάλλουν διάφορες υπηρεσίες. Κατά καιρούς έχουν δει το φως της επικαιρότητας δημοσιεύματα που συνδέουν τον ΕΛΑ με οργανώσεις όπως ο «Λαϊκός Αγώνας»,ο «Λαϊκός Επαναστατικός Αγώνα»ς, η «Κόκκινη Πρωτοβουλία», «Ομάδες Λαϊκής Αντίστασης», «Αυτόνομοι Πυρήνες», «ΕΟ Οκτώβρης 80», «Επαναστατική Ομάδα Χρ. Κασσίμης», «Ομάδα Επαναστατικής Λαϊκής Αλληλεγγύης», «Ιούνης 78», «ΕΟ 1η Μάη». Και η αλήθεια είναι ότι στα επόμενα χρόνια θα είναι η ίδια η οργάνωση αυτή που θα αποκαλύψει μέσω των προκηρύξεών της τις στενές σχέσεις της με άλλες ομάδες ένοπλης πάλης. Θα προχωρήσει από κοινού σε χτυπήματα με την οργάνωση Διεθνιστική Αλληλεγγύη και θα αφομοιώσει από το 1990 την 1η Μάη.
Παρόλ’ αυτά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν οποιαδήποτε σχέση μεταξύ ΕΛΑ και 17 Νοέμβρη, – όπως διέρρεαν κατά καιρούς οι αρχές - ενώ απείχαν αρκετά τόσο ιδεολογικά όσο και επιχειρησιακά. Φαίνεται όμως ότι τα μέλη του ΕΛΑ αναλάμβαναν την ευθύνη των πιο βίαιων χτυπημάτων τους χρησιμοποιώντας άλλες οργανώσεις, κυρίως για λόγους ασφαλείας. Ακόμη και σε περίπτωση σύλληψης μελών της οργάνωσης δεν θα χρεωθούν δολοφονίες ή άλλα βαριά αδικήματα.
Η μαζικότητα του ΕΛΑ δύσκολα θα μπορούσε να εγγυηθεί την απόλυτη ασφάλεια των μελών του που έπαιρναν μέρος στις ενέργειες αυτές. Άλλωστε η δομή των οργανώσεων ένοπλης πάλης παγκόσμια αρκετά συχνά βασίζεται στην ύπαρξη αυτόνομων πυρήνων που δρουν υπό την ομπρέλα μιας μαζικότερης οργάνωσης και χρησιμοποιούν τον κοινό εξοπλισμό.
Η πρώτη ενέργεια του ΕΛΑ πραγματοποιείται στις 29 Απριλίου 1975 όταν με τη χρήση εμπρηστικών βομβών παραδίδονται στις φλόγες 8 αμερικάνικα αυτοκίνητα στην Ελευσίνα. Ο αντιαμερικανισμός είναι κυρίαρχο στοιχείο της ιδεολογίας και της ρητορείας του ΕΛΑ. Τα πρώτα αυτά χρόνια υπάρχουν όμως ακόμη ανοιχτοί λογαριασμοί με τη δικτατορία και όπως είναι φυσικό κάποια χτυπήματα συνδέονται με τον ρόλο προσώπων κατά την επταετία. Η συνολική δράση των ένοπλων οργανώσεων στην Ελλάδα από το 1975 έως και το 1980 είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη χούντα. Η δολοφονία των Γουέλς και Μάλλιου από τη 17 Νοέμβρη και μικρότερης κλίμακας ενέργειες από άλλες οργανώσεις καθιστούν τους συνεργάτες του καθεστώτος υπ’ αριθμόν ένα στόχο.
Στις 31 Ιανουαρίου 1979 δολοφονείται ο αρχιβασανιστής της χούντας Πέτρος Μπάμπαλης και την ευθύνη αναλαμβάνει η οργάνωση Ιούνης ΄78. Έξι χρόνια μετά, το 1985, ο ΕΛΑ υιοθετεί το χτύπημα και την οργάνωση ολόκληρη.
Τον Οκτώβρη του 1977, στις φυλακές Στανχάιμ της Στουνγάρδης βρίσκονται νεκροί στο κελί τους ο Αντρέας Μπάαντερ και οι κρατούμενοι σύντροφοί του, μέλη όλοι της RAF. Η «αυτοκτονίες» αμφισβητούνται έντονα από τα μέλη του κόκκινου στρατού και απαντούν εκτελώντας τον βιομήχανο Χανς Μάρτιν Σλέγιερ, πρόεδρο των Γερμανών εργοδοτών. Στις 19 Οκτώβρη, μια μόλις μέρα μετά την εκτέλεση του Σλέγιερ στην προσπάθεια Ελλήνων ανταρτών του ΕΛΑ να χτυπήσουν Γερμανική επιχείρηση γίνεται συμπλοκή έξω από το εργοστάσιο της AEG στο Ρέντη μεταξύ αστυνομικών και τεσσάρων αγνώστων. Σ’ αυτήν χάνει τη ζωή του ο Χρίστος Κασσίμης, μέλος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του κινήματος της 20 Οκτώβρη.
Οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου του δεν θα γίνουν ποτέ γνωστές. Λίγες μέρες μετά την κηδεία του που παίρνει τη μορφή αντικρατικής διαδήλωσης, αφήνονται στις ταχυδρομικές θυρίδες των δικηγόρων της οικογένειας τρεις φάκελοι με τελική παραλήπτρια τη σύζηγό του Αλεξάνδρα. Έξω από τους φακέλους που περιείχαν προσωπικά έγγραφα του Χ. Κασσίμη είναι δακτυλογραφημένη η φράση «Για τη γυναίκα του Χρίστου. Να ενημερωθεί ο πατέρας του»
Τις ίδιες μέρες στις εφημερίδες καταφθάνουν προκηρύξεις της οργάνωσης Διεθνιστική Αλληλεγγύη και αναγγέλλουν την δράση της. Αναφέρουν μάλιστα ότι δύο ακόμη σύντροφοί τους είχαν τραυματιστεί στη συμπλοκή στο Ρέντη. Ο ΕΛΑ την ίδια περίοδο σε προκήρυξή του αναφέρει σχετικά με τον θάνατο του Κασσίμη: «Η ενέργεια αυτή διεθνιστικής και επαναστατικής λαϊκής αλληλεγγύης ενάντια στους επίσημους εγκληματίες του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κράτους, που 2 μέρες πριν είχανε δολοφονήσει τους γερμανούς επαναστάτες αγωνιστές Αντρέα Μπάαντερ, Γκούντρουν Εσλιν, Γιαν Καρλ Ράσπε, έγινε μέσα στο πλαίσιο δυναμικών ενεργειών σ' όλον τον κόσμο ενάντια σε στόχους των επίσημων εγκληματιών της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας. Στη διάρκεια αυτής της ενέργειας έγινε ένοπλη συμπλοκή με χαφιέδες ασφαλίτες (Κ. Πλέσσας και Ι. Στεργίου) που δολοφόνησαν τον επαναστάτη αγωνιστή Χρήστο Κασσίμη, ιδρυτικό μέλος του ΕΛΑ».
Προκύπτει λοιπόν από τα παραπάνω η συμμετοχή του Κασσίμη σε δυο οργανώσεις ένοπλης πάλης είτε παράλληλα είτε σε διαφορετικές περιόδους. ΕΛΑ και Διεθνιστική Αλληλεγγύη φαίνεται ότι διατηρούν στενές σχέσεις και στα μετέπειτα χρόνια καθώς το 1985 θα αναλάβουν από κοινού την ευθύνη για δύο χτυπήματα στη Γερμανική πρεσβεία.
Ο Γιάννης Σερίφης συλλαμβάνεται και κατηγορείται ότι είναι εκείνος που σκότωσε τον Κασσίμη στην AEG. Ο Σερίφης είχε εργαστεί και απολυθεί από το συγκεκριμένο εργοστάσιο λίγους μήνες πριν. Η αντιδικτατορική του δράση τον καθιστά συνήθη ύποπτο για τις αρχές. Τελικά θα αθωωθεί για την υπόθεση αποτελεί μέχρι και σήμερα στόχο των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους παρά το γεγονός ότι δεν αποδειχτεί ποτέ οποιαδήποτε κατηγορία εναντίον του. Θα συλληφθεί το 2003 και θα δικαστεί για συμμετοχή τόσο στην 17 Νοέμβρη, όσο και στον ΕΛΑ και θα αθωωθεί μέχρι την επόμενη φορά καθώς μπορεί κάλλιστα πλέον να χαρακτηριστεί ως «αθώος με αναστολή».
Το 1981 έρχεται το Πασοκ στην εξουσία και αρκετές από τις οργανώσεις ένοπλης πάλης ανακοινώνουν μονομερή εκεχειρία,που δεν θα κρατήσει περισσότερο όμως από δύο χρόνια. Μεταξύ αυτών και η 17 Νοέμβρη, όχι όμως και ο ΕΛΑ. Το 1983 πραγματοποιείται από μέλη της οργάνωσης εντυπωσιακό χτύπημα εναντίον του Σαουδάραβα πρεσβευτή. Είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα χρησιμοποιείται τηλεχειριστήριο σε έκρηξη βόμβας. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε και η επιλογή του στόχου θα τροφοδοτήσουν τις εφημερίδες της εποχής με σενάρια για συνεργασία των Ελλήνων ανταρτών με την ομάδα του Κάρλος. Τα επόμενα χρόνια η θεωρία αυτή θα επανέρχεται συχνά στο προσκήνιο χωρίς βέβαια να υπάρχουν αποδείξεις, ώσπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90 θα καταλήξουμε στο φιάσκο των αρχείων της Στάζι. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές κυρίως πληροφορίες τμήμα των αρχείων της Στάζι αποκάλυπτε ή φωτογράφιζε ως υπόπτους για την συμμετοχή τους σε τρομοκρατικές οργανώσεις έξι έως οχτώ Έλληνες με αντιστασιακή δράση. Όπως και σε ανάλογες περιπτώσεις σε άλλες χώρες – Γαλλία, Ελβετία – τα αρχεία θεωρήθηκαν αναξιόπιστα και στην ουσία δεν πρόσφεραν καινούργια στοιχεία στις έρευνες των αρχών.
Τον Απρίλιο του 1985 η αντικρατική πάλη αναλαμβάνει την ευθύνη της δολοφονίας του εισαγγελέα Γιώργου Θεοφανόπουλου. Αντίγραφα της προκήρυξης της οργάνωσης βρέθηκαν κάτω από το αυτοκίνητο του εισαγγελέα. Το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε 45αρι πιστόλι δημιουργεί την αίσθηση ότι πρόκειται για την 17 Νοέμβρη.
Ένα μήνα μετά, στις 15 Μαίου σκοτώνεται σε συμπλοκή στο Γκύζη ο Χρίστος Τσουτσουβής. Ο Χρίστος Τσουτσουβής είναι ενεργό μέλος του ΕΛΑ από το 1976 έως και το 1980, οπότε και αποχώρησε λόγω ιδεολογικών και επιχειρησιακών διαφωνιών. Ήταν θιασώτης της σκληρής ένοπλης πάλης και όχι των συμβολικών χτυπημάτων με βόμβες. Μετά την αποχώρησή του από τον ΕΛΑ δημιουργεί την αντικρατική πάλη. Ο Τσουτσουβής θα αποτελέσει για τον αναρχικό και αντιεξουσιαστικό χώρο ένα ισχυρό σημείο ηρωικής αναφοράς.
Μετά το περιστατικό στο Γκύζη η αστυνομία ανακοινώνει ότι βρέθηκε διαμέρισμα γιάφκα και κατηγορεί τους Γιώργο Μπαλάφα και Αβραάμ Λεσπέρογλου ως συνεργούς του Τσουτσουβή. Την επομένη των ανακοινώσεων της Αστυνομίας, ο Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας (ΕΛΑ), με προκήρυξη παρενέβη στις εξελίξεις. Σύμφωνα με το τετρασέλιδο κείμενο, ο Χρήστος Τσουτσουβής ήταν μέλος του ΕΛΑ από το 1976 ως το 1980. Αποχώρησε από την οργάνωση το 1980, δεν ανήκε στο ΠΑΚ – όπως ισχυρίστηκε η αστυνομία - και μετείχε σε όλες τις δραστηριότητες του ΕΛΑ από το 1976 ως το 1980. Πήρε ενεργά μέρος στην απόπειρα για την ανατίναξη της AEG στο Ρέντη, τη νύχτα στις 19 Οκτωβρίου 1977, κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκε ο Χρ. Κασσίμης σε ένοπλη σύγκρουση με αστυνομικούς.
Στις 23 Ιανουαρίου 1989 οργάνωση 1η Μάη δολοφονεί τον εισαγγελέα Αναστάσιο Βενάρδο, αφού δύο χρόνια πριν είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει αυτόνομα τον τότε πρόεδρο της ΓΣΕΕ Γιώργο Ραυτόπουλο. Θεωρείται ότι την περίοδο εκείνη ο ΕΛΑ ήθελε να περάσει στην πρακτική της 17Ν με «γέφυρα» την «1η Μάη», η οποία απορροφάται επίσημα από τον ΕΛΑ το 1990. Τον Σεπτέμβριο του 1994 1η Μάη και ΕΛΑ θα αναλάβουν από κοινού την ευθύνη για την επίθεση σε λεωφορείο της αστυνομίας με απολογισμό έναν νεκρό και αρκετούς τραυματίες.
Ο Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας θα ανακοινώσει την παύση των επιχειρήσεών του τον Ιανουάριο του 1995. Κατά τη διάρκεια της δράσης του θα αναλάβει την ευθύνη για την τοποθέτηση περίπου 260 βομβών. Οι 200 από τις 260 επιθέσεις της 20ετίας πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα από το 1975 έως τον Απρίλιο του 1990, οπότε προκύπτει η ενσωμάτωση της «1η Μάη». Από τις 200 παραπάνω επιθέσεις, οι 130 έγιναν με εκρηκτικές βόμβες και οι 70 με εμπρηστικές. Στο στόχαστρο μπήκαν δημόσια κτίρια, υποδομές επιχειρήσεων, υπουργεία, αστυνομικά τμήματα, κινηματογράφοι, πλαζ του ΕΟΤ, ιδιωτικά αυτοκίνητα, λεωφορεία αστικά και επαγγελματικά, ακόμη και δύο βυτιοφόρα εκκενώσεως βόθρων. Περίπου 80 από τα 200 παραπάνω χτυπήματα έγιναν εναντίον στόχων αμερικανικού ενδιαφέροντος και τρία εναντίον στόχων που συνδέονταν με το Ισραήλ.
Η αντίληψη για την ένοπλη πάλη και την ατομική βία μεταξύ των οργανώσεων της εποχής όπως γίνεται αντιληπτό απ’ την δράση τους διαφέρει. Ο ΕΛΑ χρησιμοποιούσε βόμβες για να παρεμβαίνει στις πολιτικοοικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, ενώ η 17Ν προσωποποιούσε το στόχο σκοτώνοντας ή τραυματίζοντάς τον στα πόδια. Η δράση του ΕΛΑ χαρακτηρίζεται επίσης από την έντονη παρέμβαση στους χώρους δουλειάς και στις γειτονιές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Διαθέτει επίσης παρουσία σε απεργίες και σε βίαιες διεκδικητικές συγκεντρώσεις.
Ο ΕΛΑ αποτέλεσε την μαζικότερη μεταπολιτευτικά οργάνωση ένοπλης πάλης και το μοντέλο λειτουργίας του θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με αυτό των ερυθρών ταξιαρχιών στην Ιταλία. Υπολογίζεται ότι από τις γραμμές του πέρασαν δεκάδες ίσως και εκατοντάδες άτομα τη δεκαετία του ’80, ενώ χαρακτηριστικό της οργάνωσής του και της μαζικότητάς του είναι οι πληροφορίες που κάνουν λόγω ακόμη και για διοργάνωση συνεδρίων ή ανοιχτών συνελεύσεων από τα μέλη του.
Ο ΕΛΑ αποτελεί επίσης την πολυγραφότερη οργάνωση στην Ελλάδα. Σε περιοδική βάση εκδίδονται τα τεύχη της αντιπληροφόρησης, το έντυπο προπαγάνδισης των ενεργειών και των θέσεων της οργάνωσης. Η αντιπληροφόρηση κυκλοφορεί σε περισσότερα από 15000 αντίτυπα και μοιράζεται σε γειτονιές της Αθήνας. Πρόκειται για μακροσκελή κείμενα που περιέχουν εκτενείς αναλύσεις για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τον κόσμο. Απ’ την ανάγνωσή τους γίνεται αντιληπτό ότι οι συντάκτες τους είναι δεκάδες και διαφέρουν στο ύφος και τον λόγο από τις συνήθεις προκηρύξεις των ένοπλων οργανώσεων. Μάλιστα μπορούμε να γνωρίζουμε ότι η αντιπληροφόρηση διευθύνονταν από συντακτική επιτροπή εκτός οργάνωσης.
Ο Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας όπως σημειολογικά παραπέμπει και η ονομασία του, θεωρεί τον ένοπλο αγώνα που διεξάγει την ιστορική συνέχεια του αντιστασιακού ΕΛΑΣ και τω κομμουνιστών του Εμφυλίου.
Αποτυπώνει τόσο με την δράση του, όσο και μέσω των κειμένων του την ιδεολογική ταυτότητα της άκρας αριστεράς της εποχής. Ίσως στο συλλογικό φαντασιακό των απογοητευμένων αριστερών της μεταπολίτευσης ο ΕΛΑ να αποτελεί το θεωρητικό τουλάχιστον πολιτικό υποκείμενο που δεν κατάφερε να πάρει ποτέ την μορφή επίσημου κόμματος ή οργάνωσης. Η επιχειρησιακή δράση της οργάνωσης αποδεικνύει ότι τα μέλη του έχουν συναίσθηση αυτού ακριβώς του ρόλου που παίζουν. Ο ΕΛΑ δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των πιο σκληρών ενεργειών του, ενώ επιλέγει να παρέμβει και μέσω πιο ανοιχτών διαδικασιών.
Το τέλος της δράσης του ΕΛΑ σε αντίθεση με αυτό της 17 Νοέμβρη έρχεται έπειτα απ’ τη λήψη απ’ τα μέλη της σαφούς πολιτικής απόφασης και όχι εξαιτίας της εξάρθρωσης της οργάνωσης. Το τέλος της μεταπολίτευσης όπως αποτυπώνεται στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε όλους τους τομείς του δημοσίου βίου της χώρας, δεν αφήνει πολλά περιθώρια δράσης σε μια οργάνωση που αντλούσε την όποια νομιμοποιητική της βάση, ακριβώς από αυτό το μεταπολιτευτικό status quo. Ένα από τα παράδοξα της ιστορίας των οργανώσεων ένοπλης πάλης στην Ελλάδα είναι ακριβώς ο χρόνος της δράσης τους. Κατά τη διάρκεια της χούντας οι βίαιες ενέργειες εναντίον του καθεστώτος ήταν λιγοστές. Οι οργανώσεις ένοπλης πάλης μετρημένες στα δάκτυλα και ουσιαστικά ακίνδυνες. Αντίθετα η έλευση Καραμανλή θα σηματοδοτήσει έναν κύκλο βίας που θα διαρκέσει με διαφορετική κατά περιόδους ένταση σχεδόν 30 χρόνια και θα σημαδέψει τη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Από το 2001 ο ΕΛΑ δεν συμπεριλαμβάνεται από τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές αρχές στον κατάλογο των ενεργών τρομοκρατικών οργανώσεων.
Το 2003 συλλαμβάνονται και παραπέμπονται σε δίκη για τη συμμετοχή τους στον ΕΛΑ οι Αγγελέτος Κανάς, Μιχάλης Κασσίμης, Κώστας Αγαπίου, Χρίστος Τσιγαρίδας, Ειρήνη Αθανασάκη και Γιάννης Σερίφης.


Αλέξης Παπαχελάς, Τάσος Τέλλογλου, Φάκελος 17 Νοέμβρη, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, Αθήνα 2002, Γιώργος Καράμπελας, Το ελληνικό αντάρτικο πόλεων 1974 – 1985 εκδόσεις γραφές. Αθήνα 2002, Γιώργος Κασιμέρης, Η επαναστατική οργάνωση 17 Νοέμβρη, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002.Γιώργος Καραμπελιάς, Ένοπλη πάλη και εναλλακτικό κίνημα Εναλλ. Εκδόσεις,1988, τεύχη τις αντιπληροφόρησης 1975 – 1980.

Δεν υπάρχουν σχόλια: